Підручник з Польської мови (профільний рівень). 10 клас. Іванова - Нова програма

DROGI UŻYTKOWNIKU!

Kontynuujesz naukę języka polskiego z nowym podręcznikiem przygotowanym specjalnie dla Ciebie.

Żywimy nadzieję, że ten podręcznik pozwoli Ci doskonalić umiejętności odpowiedzialnego mówienia i pisania o dowolnym fragmencie otaczającego nas świata, o ludzkich przeżyciach i dążeniach.

Nasze mówienie może budować życzliwość, przyjaźń i miłość między ludźmi, a więc wszystkie te wartości, które towarzyszą prawdzie, dobru i pięknu, ale może również burzyć, niszczyć i rujnować. Zanim coś powiemy, powinniśmy się dobrze zastanowić, w jakim celu chcemy użyć języka. Aby sprawnie i uczciwie posługiwać się tym delikatnym narzędziem, musimy coraz lepiej poznawać rządzące nim prawa i mechanizmy, coraz jaśniej zdawać sobie sprawę z jego działania.

Chciałybyśmy bardzo, abyście po roku pracy z podręcznikiem zbliżyli się do zrozumienia prawdy, że mowa ojczysta to nie jest zbiór morałów, przepisów i reguł gramatycznych, ale - jak pięknie mówił o tym Janusz Korczak- „powietrze, którym oddycha zbiorowa dusza całego narodu”.

życzymy Ci, aby pracując z tą nową książką, odczuł bodajże cząstkę tej radości, jaka była naszym udziałem przy jej pisaniu.

Autorki

Przedmiot i zadania stylistyki

Styl to takie ukształtowanie formy językowej wypowiedzi mówionej i pisanej, np. przemówienia, głosu w dyskusji, pisma urzędowego, artykułu w gazecie, książki naukowej, powieści, wiersza, zadania szkolnego, które odznacza się swoistymi, łatwo dla czytelników lub słuchaczy zauważalnymi właściwościami. Te uwydatniające się cechy tekstu to rezultaty wyboru zarówno określonych środków, jak i sposobu posługiwania się nimi. Są one najlepiej rozpoznawalne na tle dłuższych wypowiedzi. Niekiedy jednak są tak wyraźne, że potrafimy je dostrzec już w obrębie zdania, stanowiącego na przykład składnik dialogu.

Wybór tworzywa językowego oraz operowanie nim w wypowiedzi zależy od wielu czynników. Jedne wiążą się z rodzajem i funkcją powstającego za ich pośrednictwem tekstu. Każdy wie z doświadczenia, że inaczej pisze się list prywatny, a inaczej podanie do dyrektora o przyjęcie do szkoły czy do pracy; że radiowe sprawozdanie z meczu piłkarskiego różni się od cotygodniowego felietonu na tematy kulturalne, a liryczny wiersz nie jest podobny do reklamy pasty do zębów. Druga grupa czynników zależy od nadawcy i odbiorcy danego tekstu. Jego autor podejmuje świadome decyzje, mając na względzie cel i użytkowników rezultatu swej pracy. Dlatego specjalista-historyk w odmienny sposób przygotowuje wykład uniwersytecki, popularny odczyt czy rocznicową pogadankę dla uczniów szkoły podstawowej, średniej, chociaż w każdym wypadku będzie mówił na ten sam temat. Z drugiej strony, w wyborze znajduje wyraz pewne cechy osoby mówiącej lub piszącej często mimo, a może wbrew jej woli. Styl zdradza jej upodobania, typ umysłowości, uczuciowości, wyobraźnię, wykształcenie, zawód, pochodzenie i przynależność do określonej grupy społecznej oraz wiedzę językową.

1. Przeczytaj fragmenty trzech różnych tekstowi przyporządkuj je określonym typom wypowiedzi (oznaczając każdą z nich І), II), III).

... Ze względu na powtarzające się przypadki wścieklizny wśród psów zaleca się pod groźbą kary zakładanie kagańców wszystkim zwierzętom przebywającym w miejscach publicznych: na ulicy, w parkach itp. oraz niespuszczanie ich ze smyczy...

...W ostatnich tygodniach coraz częściej słyszymy o przypadkach zachorowań zwierząt domowych, przede wszystkim psów, na wściekliznę. Warto więc przypomnieć czytelnikom nieco szczegółów związanych z tą groźną i niebezpieczną chorobą. Informacje te przydadzą się nie tylko właścicielom czworonożnych pupilów, ale wszystkim ludziom, których choroba również nie oszczędza. Zapobiegną też z jednej strony beztrosce, a z drugiej panice. W okresie nasilonej zachorowalności nie wolno dopuszczać do bezpośrednich kontaktów z psami, np. w czasie spaceru. Nie wiadomo przecież, czy któryś z nich nie jest już chory, a każdemu pogryzieniu może towarzyszyć zakażenie groźnym zarazkiem. Nie róbmy jednak awantury sąsiadowi, że jego pies na smyczy i w kagańcu otarł się sierścią o nasz płaszcz. Nie zarazimy się ani przez powietrze, jak np. grypą, ani przez dotyk, jak np. świerzbem. Jeżeli nie zostaliśmy pokąsani przez zwierzę, nic nam nie grozi. [...]

...Co to, obywatelu, nie umie pan czytać? Dużymi literami przecież napisane!

O! Wszędzie są ogłoszenia! Pieska na smycz, proszę! Świadectwo szczepienia jest? Bo następnym razem będzie mandacik!

a) wypowiedź policjanta napominającego właściciela psa;

b) zarządzenie;

c) artykuł zamieszczony w rubryce pt.„Lekarz radzi".

2. a) Autorzy dwóch różnych tekstów zamieszczonych poniżej nie mają ochoty wracać po wakacjach do miasta. Która wypowiedź za pośrednictwem stylu zdradza osobę myślącą trzeźwo i logicznie, a która - obdarzoną wyobraźnią, skłonną do marzycielstwa?

I) Jaka szkoda stąd odjeżdżać! Z tego raju natury do kamiennego piekła bloków, zgiełku ulic, jazgotu samochodów. Zamiast spokoju - znowu pośpiech, zamiast pachnącego w słońcu igliwia - kurz i benzyna! SZKODA!!! Gdyby tak można zatrzymać czas, chociaż na trzy dni, na dwa nawet! Jeszcze raz przejść się drogą pomiędzy świerkami, jeszcze chociaż raz pochodzić chłodnym świtem wśród wilgotnych, kwitnących wrzosów, rosnących pomiędzy otulonymi jeszcze nocną mgłą brzozami, i szukać skostniałymi z zimna rękami czerwonawych, twardych i jędrnych kapeluszy najpiękniejszych grzybów - kozaków, ukrytych pod drobnymi, suchymi kwiatuszkami wrzosów. Wdychać zapach płonących wieczorami po polach ognisk i ziemi szykującej się do odpoczynku. Poczuć bliskość tej ziemi przez przemoczone buty i pić w domu parujące gorącem mleko, które napełnia ciało przyjemnym ciepłem i morzy oczy snem, pachnącym pieczonymi ziemniakami, sianem, lasem...

II) Dzisiaj to już ostatni dzień. Właściwie, to szkoda, że trzeba wracać. Koniec wakacji. Ale przecież wszystko ma swój koniec, zwłaszcza to, co dobre, kończy się zbyt szybko. Ale pewnie tak samo szkoda by było odjeżdżać za tydzień czy za dwa tygodnie. Zresztą taki jest porządek rzeczy. Kiedy cieszymy się z początku, musimy też pogodzić się z końcem. Życie w mieście ma poza tym również dobre strony. Ciepły, własny pokój obiecuje wiele miłych chwil spędzonych z książką czy przy muzyce. Wieś jest dobra w lecie, gdy jest ciepło i świeci słońce. A to już prawie wrzesień. Za kilka tygodni nadejdzie jesień z chłodem i deszczem, a człowiek, kiedy chodzi w przemoczonych butach, nie myśli o urokach natury, lecz o tym, żeby nie dostać kataru i grypy.

b) Spróbuj ustnie opowiedzieć o swoich wakacjach.

3. Spotkała cię przed wyjściem do szkoły niemiła przygoda, mianowicie zepsuł się kurek przy wannie. Nie udało się zamknąć wody. Musiałeś poszukać głównego zaworu. Zajęło ci to trochę czasu i już nie zdążyłeś zatelefonować do ojca, który wcześniej wyszedł do pracy. Powiadomienie matki nie wchodzi w rachubę, gdyż właśnie pojechała na dworzec kolejowy. Wróci do domu za dwa dni. Postanowiłeś resztę spraw załatwić później, po przyjściu ze szkoły.

4. Jak opowiesz o tym, co się wydarzyło:

- dyrektorce szkoły, prosząc, by ci pozwoliła skorzystać z telefonu;

- ojcu, który niedawno przeszedł zawał serca i nie wolno go denerwować, ale powiedzieć trzeba, gdyż czasem zdarza mu się wpaść po coś do domu (pracuje niedaleko, a jest z natury roztargniony);

- majstrowi - hydraulikowi (znajomemu i zaprzyjaźnionemu), któremu zostawiłeś klucz do mieszkania u sąsiadki — emerytki.

5. а) O jakim odbiorcy myślał autor następującego tekstu?

Okruszek szedł, szedł, aż strasznie się zmęczył. Usiadł sobie pod krzaczkiem i zasnął. Śpi sobie smacznie, a tu z norki wystawiła pyszczek myszka. Kto to taki siedzi koło mojego domku? Człowiek - nie człowiek, krasnoludek - nie krasnoludek. Dotknęła wąsikami żołędziowej czapeczki, połaskotała Okruszka po kasztanowym brzuszku ogonkiem.

b) Jakie cechy stylu pozwoliły ci odgadnąć, dla kogo przeznaczona jest ta wypowiedź?